***«Αντικειμενικά, στις δοσμένες συνθήκες, στη Γενεύη πήραμε τα περισσότερα από αυτά που θέλαμε»
***«Είναι σημαντικό ότι ορίστηκε επόμενη πολυμερής διάσκεψη σε σύντομο χρονικό διάστημα, γεγονός που όπως ορθά επεσήμανε ο ΓΓ δείχνει αίσθηση επείγοντος και δέσμευση»
***«Η συμβολή της Γενεύης είναι ότι κράτησε το Κυπριακό ζωντανό, εμποδίζοντας ένα καταστροφικό ναυάγιο»
***«Ακόμα και τα πιο απλά ή τεχνικά μέτρα έχουν τη δύναμη να παράγουν πολιτικά και κοινωνικά αποτελέσματα»
***«Ελπίζω μετά και τη Γενεύη και τη συμφωνία για σύσταση Τ.Ε. για τη Νεολαία, να εκτιμήσουμε και να στηρίξουμε περισσότερο τις προσπάθειες για προγράμματα όπως το Imagine»
***«Εκτιμώ ότι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις δεν μπορούν να ξεκινήσουν πριν τις εκλογές στα κατεχόμενα, στις οποίες είναι σημαντικό να υπάρξει αλλαγή στην ηγεσία των Τ/κ»
***«Το κλειδί των εξελίξεων το κρατεί η Άγκυρα, δεν πρέπει όμως να μηδενίζουμε το ρόλο του εκάστοτε ηγέτη των Τ/κ. Ακιντζί και Ταλάτ δυστυχώς δεν θα ξαναβρούμε»
***«Το Πλαίσιο Γκουτέρες που υποβλήθηκε το 2017 δεν έχει συμφωνηθεί, δεν δεσμεύει καμία πλευρά»
Ο πολιτικός επιστήμονας Βασίλης Πρωτοπαπάς, μέλος της Ομάδας Κυπριακού του Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, ήταν στη Γενεύη το διήμερο 17-18 Μαρτίου 2025, για τη διευρυμένη διάσκεψη για το Κυπριακό. Ερωτηθείς από τον «Π» για το «ποιοι θα είναι οι όροι εντολής του νέου απεσταλμένου του ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών για το Κυπριακό», ο Δρ Πρωτοπαπάς απάντησε ότι στόχος του θα είναι να προετοιμάσει τα επόμενα βήματα, κατά τη δήλωση του ίδιου του Γενικού Γραμματέα, Αντόνιο Γκουτέρες. «Με δεδομένο ότι συμφωνήθηκε η συζήτηση έξι (6) Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) αλλά και η επανάληψη τής πολυμερούς διάσκεψης σε τέσσερις μήνες, στους όρους εντολής εκ των πραγμάτων περιλαμβάνονται και τα δύο. Εκτιμώ ότι αρχικά θα δοθεί έμφαση στα ΜΟΕ και, καθώς θα πλησιάζουμε χρονικά στον Ιούλιο, θα αναζητηθεί πρόοδος στην ουσία του Κυπριακού», συμπλήρωσε.
Πώς ήταν το κλίμα στη διάσκεψη; Ποια είναι η ανάγνωση τής διαφορετικής στάσης που επέδειξαν Τατάρ και Φιντάν;
Το κλίμα ήταν γενικά καλό, όμως εύκολα μπορούσε να στραβώσει. Εάν ήταν στο χέρι του κ. Τατάρ, η διάσκεψη θα είχε τορπιλιστεί από το δείπνο. Υπήρχε ανησυχία ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά θα υπέβαλλε έγγραφο με τις γνωστές απόψεις που απορρίπτουν το κεκτημένο των συνομιλιών. Ο ΓΓ, που ήθελε η διάσκεψη να έχει θετικό αποτέλεσμα, προστάτευσε τη διαδικασία. Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης δεν ήθελε τον ορισμό απεσταλμένου και γενικά δεν ήθελε καμία πρόοδο. Υπήρξε διαφοροποίηση, και στη Γενεύη και πριν από αυτήν, καθώς ο Τούρκος υπΕξ, Χακάν Φιντάν, κατανοούσε ότι η προσέγγιση Τατάρ άφηνε εκτεθειμένη την τουρκική πλευρά έναντι του ΓΓ του ΟΗΕ αλλά και της ΕΕ. Η διαφοροποίηση αυτή δεν αφορά την ουσία του Κυπριακού, δηλαδή στην απαίτηση για αλλαγή πλαισίου και μετακίνηση σε πλαίσιο συνομοσπονδίας. Είναι όμως ενδιαφέρον ότι υπήρξε διαφοροποίηση και χάρη σε αυτήν μπορέσαμε να κρατήσουμε ζωντανή τη διαδικασία.
Στόχος επιτεύχθη
Ποιο ήταν το επιδιωκόμενο τής διάσκεψης τής Γενεύης; Πήραμε αυτό που θέλαμε;
Ρεαλιστικά μιλώντας, επιδιωκόμενο για εμάς ήταν να αποφευχθεί ένα οριστικό ναυάγιο, να μην υπάρξει εκτροπή από το κεκτημένο των συνομιλιών και να διατηρηθεί ζωντανή η προοπτική της λύσης στο πλαίσιο της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας (ΔΔΟ). Αντικειμενικά, στις δοσμένες συνθήκες, πήραμε τα περισσότερα από αυτά που θέλαμε.
Αίσθηση επείγοντος
Άρα, στη Γενεύη πήραμε απεσταλμένο και δώσαμε στην Άγκυρα εισιτήριο ελευθέρας και διαρκείας για διαβουλεύσεις στα ευρωτουρκικά και συμμετοχή της Τουρκίας στην ασφάλεια της ΕΕ;
Κρατήσαμε ζωντανό το ενδιαφέρον του ΓΓ του ΟΗΕ και πετύχαμε τον ορισμό προσωπικού απεσταλμένου που θα εργαστεί για τα επόμενα βήματα. Είναι σημαντικό ότι ορίστηκε επόμενη πολυμερής διάσκεψη σε σύντομο χρονικό διάστημα, γεγονός που, όπως ορθά επεσήμανε ο ΓΓ, δείχνει αίσθηση επείγοντος και δέσμευση. Δεν δώσαμε κάτι στην Τουρκία. Το γεγονός ότι η Τουρκία ανάγκασε τον κ. Τατάρ να συρθεί πίσω από αυτές τις διευθετήσεις, που ξεκάθαρα δεν ήθελε, δεν αποτελεί ζημιά για την πλευρά μας. Δέχομαι ότι με αυτή τη στάση στέλνει θετικό μήνυμα ευελιξίας στην ΕΕ, όχι όμως σε βάρος μας. Δεν νομίζω ότι μέσα από τη Γενεύη η Τουρκία παίρνει εισιτήριο ελευθέρας και διαρκείας σε σχέση με τα ευρωτουρκικά, πολύ απλά διότι ό,τι θετικό συνέβη στη Γενεύη δεν αρκεί.
«Δεν αρκεί»… δηλαδή;
Σε κάθε περίπτωση η διασύνδεση του Κυπριακού με την πορεία προσέγγισης της Τουρκίας με την ΕΕ υπήρξε διαχρονικά στρατηγική παράμετρος της δικής μας πολιτικής στο Κυπριακό. Η ΕΕ προσφέρει ένα θεσμικό πλαίσιο που εδράζεται στο διεθνές δίκαιο, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό των αρχών του κράτους δικαίου -στοιχεία απολύτως συμβατά με τις επιδιώξεις μας για μια λειτουργική και βιώσιμη λύση. Στη σημερινή συγκυρία, διαφαίνεται εκ νέου η δυνατότητα οι ευρωτουρκικές σχέσεις να αποκτήσουν κινητικότητα, με συζητήσεις σε εξέλιξη για αναβάθμιση του θεσμικού πλαισίου συνεργασίας μεταξύ Άγκυρας και Βρυξελλών. Αυτή η εξέλιξη μπορεί, υπό κατάλληλες συνθήκες, να λειτουργήσει καταλυτικά για το Κυπριακό. Είναι καθήκον μας να αξιοποιήσουμε αυτή την ευκαιρία, όχι συγκυριακά αλλά στρατηγικά.
Παρουσία ΕΕ
Γιατί δεν εκπροσωπήθηκε σε υψηλότερο επίπεδο η ΕΕ, ενώ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας το είχε προαναγγείλει στην διακαναλική του;
Η ΕΕ ποτέ στο παρελθόν δεν συμμετείχε ως πλήρες μέλος στις διασκέψεις για το Κυπριακό. Η πιο ενεργός εμπλοκή ήταν το 2017 στο Κρανς Μοντανά, όπου συμμετείχε με καθεστώς παρατηρητή. Στη διάσκεψη που έγινε το 2021, η ΕΕ έστειλε τον Ύπατο Εκπρόσωπο για την Εξωτερική Πολιτική και την Πολιτική Ασφαλείας, Ζοζέπ Μπορέλ, που έκανε συναντήσεις στο περιθώριο της διάσκεψης, χωρίς να συμμετέχει επίσημα. Όμως, παρά τη παρουσία του κ. Μπορέλ, η διάσκεψη του 2021 ολοκληρώθηκε με πλήρη αποτυχία. Ενώ τώρα, παρά τη χαμηλή εκπροσώπηση, είχαμε πρόοδο. Αντιλαμβάνομαι την αξία της συμβολικής παρουσίας ενός ανώτατου πολιτικού αξιωματούχου, όμως θεωρώ ότι η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο μέσα από τις πολυδιάστατες συζητήσεις που γίνονται με την Τουρκία σε άλλα επίπεδα. Κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι η ΕΕ ήταν αυτή τη φορά περισσότερο και από παρούσα δια της επιστολής, που από κοινού έστειλαν οι επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, λίγο πριν τη διάσκεψη. Στο Κυπριακό χρειαζόμαστε περισσότερη ουσία παρά συμβολισμούς και εντυπώσεις.
Ζωντανό το Κυπριακό
Πώς ανοίγονται προοπτικές για επίλυση τού Κυπριακού με το αποτέλεσμα τής διευρυμένης διάσκεψης τής Γενεύης;
Δεν έχει σπάσει το αδιέξοδο. Οι όποιες προοπτικές για επίλυση τού Κυπριακού ανοίγονται από την αμοιβαία ανάγκη στρατηγικής συνεργασίας ανάμεσα στην ΕΕ και την Τουρκία. Κι αυτό δεν προέκυψε ξαφνικά στη Γενεύη. Η συμβολή της Γενεύης είναι ότι κράτησε το Κυπριακό ζωντανό, εμποδίζοντας ένα καταστροφικό ναυάγιο, δίνοντας κάποιο χρόνο ώστε να αναπτυχθούν πρωτοβουλίες. Υπάρχει ξανά ένα πολύ μικρό παράθυρο ευκαιρίας.
Η υλοποίηση/εφαρμογή των ΜΟΕ είναι προαπαιτούμενο για τη νέα διάσκεψη τού καλοκαιριού;
Δεν είναι προαπαιτούμενο, ευτυχώς. Αν ήταν, με δεδομένη τη στάση του κ. Τατάρ, πολύ αμφιβάλλω αν θα φτάσουμε σε νέα πολυμερή διάσκεψη. Θέλω να ελπίζω ότι, με την ανάμιξη και του απεσταλμένου του Γενικού Γραμματέα, θα καταφέρουμε το επόμενο διάστημα να αρχίσουμε να υλοποιούμε κάποια από τα ΜΟΕ. Κανένα ΜΟΕ δεν είναι περιορισμένης σημασίας, όταν συμβάλλει, έστω και μερικώς, στην ενίσχυση των επαφών, της επικοινωνίας και της αμοιβαίας κατανόησης ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Ακόμα και τα πιο απλά ή τεχνικά μέτρα έχουν τη δύναμη να παράγουν πολιτικά και κοινωνικά αποτελέσματα. Σε μια παγωμένη διαπραγματευτική συγκυρία, κάθε τέτοιο βήμα, όσο μικρό κι αν φαίνεται, μπορεί να συμβάλει στις προσπάθειες για την επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων. Ελπίζω, μετά και τη Γενεύη και τη συμφωνία για σύσταση Τεχνικής Επιτροπής για τη Νεολαία, να εκτιμήσουμε και να στηρίξουμε περισσότερο τις προσπάθειες για προγράμματα όπως το Imagine.
ΔΔΟ ή ΔΔΔ
Πάντως κάποιοι πιστεύουν ότι τα ΜΟΕ γίνονται σιγά σιγά η λύση του Κυπριακού, δηλαδή διζωνική και βιώσιμη διχοτόμηση…
Είναι βάσιμη αυτή η ανησυχία, γι' αυτό και η δική μας πλευρά είναι εύλογα επιφυλακτική σε ΜΟΕ που δεν υπηρετούν τον στόχο για λύση. Στόχος μας είναι η βιώσιμη διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, όχι το στάτους κβο. Ο περισσότερος κόσμος έχει χάσει κάθε ελπίδα ή φοβάται πλέον να έχει ελπίδα για να μην βιώσει μια νέα οδυνηρή απογοήτευση. Να μου επιτρέψετε, ωστόσο, να επιμένω ότι είναι σημαντικό να υπάρχει ελπίδα και είναι εξίσου σημαντικό να ενθαρρύνουμε και να εμβαθύνουμε την επικοινωνία και τη συνεργασία ανάμεσα στους ανθρώπους του τόπου μας. Είναι σημαντικό ως κοινωνία να παραμείνουμε δεσμευμένοι στον διάλογο ως εργαλείο ειρηνικής επίλυσης των διαφορών μας. Να μην επιτρέψουμε την επιστροφή στη βία και στην ανωμαλία.
Μετά Κραν Μοντανά εποχή
Έχει αλλάξει το Κυπριακό μετά το Κραν Μοντανά το 2017;
Η αλλαγή είναι κραυγαλέα. Μετά το 2017 η τουρκική πλευρά έχει αποστασιοποιηθεί από το πλαίσιο της ΔΔΟ και μιλά για δύο κυρίαρχα κράτη που θα συνεργάζονται, κάτι σαν συνομοσπονδία, που με κάποιον τρόπο θα συμμετέχουν στην ΕΕ. Κάτι τέτοιο είναι προβληματικό και μη αποδεκτό. Πρέπει όμως να καταλάβουμε πως όταν η Τουρκία μιλά για δύο κράτη δεν εννοεί δύο πραγματικά, ανεξάρτητα και κυρίαρχα κράτη που θα μπορούν να κάνουν ελεύθερα τις επιλογές τους. Η Τουρκία δεν αποδέχεται ότι μπορεί στη γεωγραφία της Κύπρου να υπάρξει ένα ελληνικό ή ελληνοκυπριακό κράτος, έστω στα όρια των σημερινών ελεύθερων περιοχών, που θα ασκεί την κυριαρχία κατά τρόπο εχθρικό προς τα τουρκικά γεωστρατηγικά συμφέροντα. Δεν υπονοώ ότι πρέπει να συμβιβαστούμε με τις απαιτήσεις της Τουρκίας και να γίνουμε δορυφόρος της. Κάθε άλλο. Από τη στιγμή όμως που είμαστε καταδικασμένοι να γειτνιάζουμε με την Τουρκία και από τη στιγμή που πετύχαμε να γίνουμε, ολόκληρη η κυπριακή επικράτεια, μέλος της ΕΕ, πρέπει να βρούμε μια νέα ισορροπία που θα διασφαλίζει όλους και θα εξυπηρετεί όλους. Μία οδός υπάρχει, η επανένωση του νησιού στο πλαίσιο της ΔΔΟ, που θα είναι πλήρες μέλος της ΕΕ, στην οποία ανήκει η Ελλάδα και με την οποία η Τουρκία θα έχει προνομιακή σχέση σε πολλά επίπεδα. Εάν υπάρχει εναλλακτική, εγώ είμαι πρόθυμος χωρίς προκαταλήψεις να την ακούσω και να τη συζητήσω.
Η τ/κ κοινότητα σήμερα θέλει επίλυση του Κυπριακού όπως ήθελε το 2003-’04;
Μετά το 2017, η Τουρκία έχει εντείνει τις προσπάθειές της να αποκτήσει πλήρη έλεγχο επί της τουρκοκυπριακής κοινότητας, σε όλα τα επίπεδα. Σήμερα, η τουρκοκυπριακή κοινότητα βρίσκεται σε κατάσταση ασφυξίας -πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής. Οι δημοκρατικοί θεσμοί υπονομεύονται, οι ελευθερίες περιορίζονται, η οικονομία πλήττεται από την κρίση της τουρκικής λίρας και η πολιτιστική φυσιογνωμία των Τουρκοκυπρίων απειλείται από μια συστηματική διαδικασία αλλοίωσης. Παρά την απογοήτευση και την εξασθένηση της προοπτικής λύσης στα μάτια πολλών Τουρκοκυπρίων, το κίνητρο για λύση παραμένει ισχυρό στο εσωτερικό της τουρκοκυπριακής κοινωνίας. Σίγουρα πιο ισχυρό απ’ ό,τι στην ε/κ κοινότητα. Η πλειονότητα των Τουρκοκυπρίων γνωρίζει ότι, χωρίς επίλυση τού Κυπριακού και απεξάρτηση από την Άγκυρα, κινδυνεύουν να χαθούν ως κοινότητα, να απορροφηθούν πληθυσμιακά, θεσμικά και πολιτισμικά.
Οι Ε/κ είναι προετοιμασμένοι για λύση του Κυπριακού;
Μετά από τόσες άγονες προσπάθειες και τόσες απογοητεύσεις, είναι λογικό να υπάρχει κόπωση και έλλειψη ελπίδας. Οι ε/κ έχουμε ξανακτίσει τις ζωές μας μέσα από τα συντρίμμια της εισβολής και της προσφυγιάς, έχουμε πλέον ένα σύγχρονο κράτος μέλος της ΕΕ και της ευρωζώνης, έχουμε στη μεγάλη πλειοψηφία μας καλή ποιότητα ζωής. Την ίδια στιγμή βλέπουμε την Τουρκία να ισχυροποιείται, να εξελίσσεται σε περιφερειακή υπερδύναμη, αλλά να εμφανίζει σοβαρά δημοκρατικά ελλείμματα. Η σύλληψη και δίωξη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης κ. Ιμάμογλου επειδή τολμά να διεκδικήσει το 2028 την ηγεσία της Τουρκίας, είναι απλά το πιο πρόσφατο τρομακτικό περιστατικό. Είναι λογικό οι Ε/κ να προβληματίζονται και να φοβούνται ότι η λύση διαμοιρασμού της εξουσίας με τους Τουρκοκύπριους μπορεί να έχει πολλά ρίσκα. Η ευθύνη της ηγεσίας, κυρίως του εκάστοτε Προέδρου, είναι να εξηγήσει στο λαό τα οφέλη της λύσης, να είναι ειλικρινής σε ό,τι αφορά τους κινδύνους, να εμπνεύσει και να πείσει ότι, παρά τις αδυναμίες, η ΔΔΟ είναι στην πραγματικότητα η μόνη λειτουργική και βιώσιμη διευθέτηση του Κυπριακού. Και η μόνη που διασφαλίζει σε βάθος χρόνο την επιβίωση των Ελληνοκυπρίων σε αυτό τον τόπο.
Στόχος νέας διάσκεψης
Ποιοι είναι οι στόχοι της νέας διάσκεψης του καλοκαιριού;
Ο δικός μας στόχος δεν μπορεί να είναι άλλος από την επάνοδο στην κοινή βάση, στο καθορισμένο πλαίσιο της ΔΔΟ, για επανέναρξη των συνομιλιών. Ενδεχομένως ο ΓΓ διά του απεσταλμένου να επιδιώξει στην επόμενη πολυμερή να υπάρξει κάτι σαν ένα κοινό ανακοινωθέν, όπως είχαμε το 2014, μαζί με έναν οδικό χάρτη. Σήμερα, νομίζω, όλοι καταλαβαίνουμε ότι θα ήταν επιτυχία να έχουμε διατυπώσεις όπως εκείνες του 2014, με ρητή αναφορά στα τρία singles (κυριαρχία, ιθαγένεια, διεθνής προσωπικότητα) και στη ΔΔΟ. Εκτιμώ περαιτέρω ότι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις δεν μπορούν να ξεκινήσουν πριν τις εκλογές στα κατεχόμενα, στις οποίες είναι σημαντικό να υπάρξει αλλαγή στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων. Το κλειδί των εξελίξεων το κρατεί η Άγκυρα, δεν πρέπει όμως να μηδενίζουμε τον ρόλο του εκάστοτε ηγέτη των Τουρκοκυπρίων. Μουσταφά Ακιντζί και Μεχμέτ Αλί Ταλάτ δυστυχώς δεν θα ξαναβρούμε.
Δεν εμπεριέχει μεγάλο ρίσκο η «κινητικότητα» στο Κυπριακό σήμερα, με αποδυναμωμένο τον ΟΗΕ και νέο σερίφη στην πόλη; Εάν την «λύση» στο Ουκρανικό, δηλαδή παραχώρηση εδαφών στην Ρωσία και του ορυκτού πλούτου της χώρας στις ΗΠΑ, θελήσει ο Τραμπ να την εφαρμόσει και στο Κυπριακό;
Ρίσκα και κινδύνους έχει πολύ περισσότερους η «ακινησία», όχι η «κινητικότητα». Μπορεί ο ΟΗΕ να είναι αποδυναμωμένος, όμως τα ψηφίσματά του είναι η ασπίδα μας ως κράτος. Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο Τούρκος ΥπΕξ χαρακτήρισε τον ΓΓ του ΟΗΕ ως ένα πραγματικά καταρτισμένο ηγέτη τον οποίο εκτιμά η Τουρκία. Η ιδιότητα μας ως μέλος της ΕΕ, στην οποία η Τουρκία θέλει να ενταχθεί ή έστω να αποκτήσει προνομιακή σχέση, είναι το ισχυρό μας χαρτί. Τα νέα ήθη και η αταξία στις διεθνείς σχέσεις που έχει φέρει η δεύτερη ηγεσία Τράμπ, δημιουργεί απρόβλεπτες προοπτικές. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι μπορεί να ακουστεί δια στόματος Τραμπ. Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί η εκκρεμότητα στο Κυπριακό ή το ασταθές στάτους κβο να είναι η επιλογή μας. Όσο εξαρτάται από εμάς, πρέπει να αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες για λύση και να έχουμε την τύχη μας στα χέρια μας.
____________________________________________
«Το Πλαίσιο Γκουτέρες δεν έχει συμφωνηθεί»
Κληθείς να πει «γιατί δεν ήταν στο τραπέζι της διάσκεψης η ΔΔΟ και το Πλαίσιο Γκουτέρες» και «γιατί δεν έγινε αναφορά από τον ΓΓ του ΟΗΕ», ο Βασίλης Πρωτοπαπάς απάντησε ότι «η τουρκική πλευρά από το 2017 έχει απορρίψει, δημόσια, έντονα και κατηγορηματικά, το πλαίσιο της ΔΔΟ». Η τουρκική πλευρά, συνέχισε, ιδιαίτερα μετά και την εκλογή Τατάρ στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων, απαιτούσε αναγνώριση κυριαρχικής ισότητας, απαιτούσε απευθείας πτήσεις, εμπόριο και διεθνείς επαφές, ως προϋπόθεση για να επανέλθει σε οποιεσδήποτε συνομιλίες. «Εάν ο ΓΓ του ΟΗΕ επιχειρούσε οποιαδήποτε αναφορά θα τορπίλιζε την όλη προσπάθεια. Χρειάζονται λεπτοί διπλωματικοί χειρισμοί, ιδιαίτερα όταν μιλάμε για ένα κράτος όπως η Τουρκία, που από το 2017 έχει αναβαθμίσει ακόμη περισσότερο το διεθνές της αποτύπωμα. Δεν είναι εύκολο το έργο του ΓΓ, που από τη μια δεσμεύεται από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ -που αναφέρονται ρητά σε λύση ΔΔΟ- και από την άλλη επιδιώκει να βοηθήσει τα ίδια τα μέρη να καταλήξουν σε σύγκλιση» πρόσθεσε ο Δρ Πρωτοπαπάς.
Η πλευρά μας έχει αποδεχθεί το Πλαίσιο Γκουτέρες όπως είναι ή ως βάση για συζήτηση;
Στην αντίληψή μου ισχύει περισσότερο το δεύτερο. Η επίσημη θέση του Προέδρου Χριστοδουλίδη είναι πως επιθυμεί να συνεχιστούν οι συνομιλίες απ’ εκεί που διακόπηκαν το 2017. Το Πλαίσιο Γκουτέρες, που υποβλήθηκε το 2017, δεν έχει συμφωνηθεί, δεν δεσμεύει καμία πλευρά. Υπάρχει, επίσης, διαφωνία ως προς το περιεχόμενο του Πλαισίου με τις δύο πλευρές να προτάσσουν διαφορετικές εκδοχές του. Σε κάθε περίπτωση τα έξι (6) σημεία του Πλαισίου είναι διαμορφωμένα με τρόπο που απαιτούν περαιτέρω συζήτηση και διασαφήνιση, ήταν βάση διαπραγμάτευσης. Η διαπραγμάτευση έγινε στο Κραν Μοντανά χωρίς θετικό αποτέλεσμα, λόγω διαφωνιών στα θέματα ασφάλειας, εγγυήσεων, στρατευμάτων αλλά και στη λεγόμενη θετική ψήφο στη διακυβέρνηση. Ακόμη κι αν σήμερα η πλευρά μας δηλώσει ότι αποδέχεται ανεπιφύλακτα το Πλαίσιο Γκουτέρες δεν θα είναι σαφές τι ακριβώς αποδέχεται στα επίμαχα ζητήματα. Και δεν είμαι βέβαιος εάν αυτό αρκεί για να πειστεί η άλλη πλευρά να επιστρέψει στο πλαίσιο της ΔΔΟ. Ακόμη και οι πιο προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις προτάσσουν επιπλέον προϋποθέσεις για να επανέλθουν στη διαπραγματευτική διαδικασία.
Πολιτική ισότητα
Η πλευρά μας έχει αποδεχθεί την πολιτική ισότητα; Είναι ξεκάθαρο ότι την έχει αποδεχθεί ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης;
Η πολιτική ισότητα, που είναι συστατικό στοιχείο και της ίδιας της Κυπριακής Δημοκρατίας, ορίζεται σε Ψηφίσματα ήδη από τη δεκαετία του 1990 και έχει γίνει αποδεκτή. Εκεί που υπάρχουν επιφυλάξεις και διαφοροποιήσεις είναι στις έννοιες της αποτελεσματικής συμμετοχής και της θετικής ψήφου στο επίπεδο της κεντρικής κυβέρνησης. Αναφέρομαι στην πρόνοια για τις αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου, που θα είναι με σύνθεση 7 Ε/Κ και 4 Τ/Τ, να απαιτούν τουλάχιστον μία θετική ψήφο από τους Τ/Κ. Οι επιφυλάξεις σχετίζονται με το αν η θετική ψήφος θα απαιτείται για όλα τα θέματα ή για ορισμένα, και για το πώς αποφεύγεται το αδιέξοδο στη λήψη αποφάσεων. Οι προβληματισμοί είναι εύλογοι, και στο παρελθόν έχουν συζητηθεί λειτουργικές ρυθμίσεις και μηχανισμοί επίλυσης αδιεξόδων. Λύσεις υπάρχουν. Το μεγάλο πρόβλημα είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης, η βαθιά ριζωμένη δυσπιστία, η ανησυχία –που σε κάποιους είναι βεβαιότητα– ότι η Τουρκία θα επιβάλλει τη βούλησή της μέσω των Τουρκοκύπριων μελών του Υπουργικού. Αντίστοιχες ανησυχίες έχει και η τουρκοκυπριακή πλευρά, η οποία θέλει να ενσωματώσει στη συμφωνία σωρεία ασφαλιστικών δικλίδων, φοβούμενη ότι σε αντίθετη περίπτωση θα υπαχθεί στην εξουσία της πλειοψηφίας. Καμία ομοσπονδία και καμιά συνεργασία δεν μπορεί να αντέξει, εάν οι ηγέτες δεν εργαστούν για να κτίσουν κουλτούρα εμπιστοσύνης, κι ας υπάρχουν οι καλύτεροι μηχανισμοί υπέρβασης αδιεξόδων.
